[ Pobierz całość w formacie PDF ]
rezultaty, np. piękny cykl erotyków, śmiały i sugestywny w obrazowaniu, jak:
rozbiłaś nurt głęboko zakrzyknęłaś
w ciemności ciężkie kłody drzewa
jak flisak szeroki na grzbietach białych
traw
ogorzałe strzępy w miedzę rzucone dnia
i międzynocy
na tratwach czasem trawionych
odpłynąć
odpłynę niebem w maszt.
[...]
czas w nocy się rył
mrokiem i łuną, nocą i pożarem, czarny
dobosz grał
na czerwonym grzebieniu wiechÄ…
drgał.
(Kret)
Powojenne tomiki są lirycznym zwierciadłem dramatu poety, przeżywającego w oddaleniu,
na wygnaniu, gehennę napadniętej bestialsko ojczyzny (por. cytowane Rzeki). Do dręczącego
poczucia niestawiennictwa na wezwanie kraju, bólu, że nie jest się tam, na miejscu, dołącza się
w wielu utworach przygnębiające doznanie bezsiły psychicznej i twórczej: podmiot utworów
nie jest w stanie, przynajmniej duchowo, w drodze kompensacji poetyckiej, wziąć na swe barki
choćby ułamka tragicznego przesłania narodowego. Obraz opuszczonej w 1928 roku Polski
zaciera się, traci wyrazne kontury, jest uboższy o całą aktualną tylko przeczuwalną treść
rzeczywistości, przypomina wytarty pergamin, niezgłębiony palimpsest , którego poeta nie
umie zapełnić na nowo słowami. I jedynie domysł autora, jego intuicja może w wyobrazni, w
sennym wizerunku utraconej ojczyzny rzezbić kształty zniszczeń.
Okres paryskiego wygnania i współpraca z francuskim ruchem oporu (maquis) skazały
Brzękowskiego na długotrwałą izolację, zerwanie kontaktów z krajem i przyjaciółmi; autor
Czasów heroicznych i nieheroicznych wspomina: Przez kilka tygodni ukrywałem się na
fermie pod TuluzÄ… i wtedy spotykaÅ‚em od czasu do czasu Derméego i Céline Arnauld, potem
musiałem wyemigrować do Grenoble i Owernii. [...] Przez pewien czas odbywałem długie
wÄ™drówki po okolicznych osiedlach, kupujÄ…c masÅ‚o, jajka i wÄ™dliny dla Derméego, który w
zamian za to przysłał mi nouritures spirituelles: ostatnio wydane książki. Były one wtedy
trudne do znalezienia i zupełnie nie docierały do zapadłej wsi, gdzie wtedy przebywałem . W
samotności częściej rozmawia się ze swymi snami, silniej też odżywają wygasłe
wspomnienia, które w tej sytuacji nabierają cech arkadyjskich.
Migawkowe obrazy utraconej ojczyzny młodości, przewijające się w wielu powojennych
wierszach Brzękowskiego wybranych przez poetę do czołowego cyklu czytelnikowskiego
Wyboru poezji uwzględniają łagodne i ładne strony pamięci. Dzieje się tak nie za sprawą
77
samej podświadomości, nacisku emocji. Często przeciwstawienie pejzażu polskiej
tradycjalności, wiejskości aparatowi nowoczesnej wojny totalnej uwypukla nierówność sił we
wrześniowej agresji, ujawnia jej zbrodniczy charakter. I uświadamia prawdę, że cywilizacja
zachodnia wjechała na polską wieś nie na traktorach, lecz czołgami. Oto typowy fragment:
było to w czasie zamrużonym, jakżeż
dawno, w brzasku czasu, czas zatrzymał się na lata
a lato było w pełni i pełnia miesiąca
bieliła ścierniska po których się prześlizgała
cieniem srebrzystym para kochanków.
z palca zakłutego cierniem ostrym jeżyn
kropla krwi wytrysła różowej i zastygła rudo
kropla rdzy którą do ust niosłaś powoli
jak malinÄ™.
w inny wrzesień czerwień rozbija ranki.
rany krwawiły jak słońca zachodzące
noce do snu
się nie kładły pełnia sny przędła jak sieci krzaczaste
kaliny wplatające we włosy księżycowe.
(A la recherche du temps perdu)
Pełnia miesiąca, ścierniska, kochankowie, jeżyny, kropla krwi różowej, kaliny to elementy
sielanki, arkadyjskiego obrazu trwającego w wyobrazni podmiotu. Sygnały agresji odnajdujemy
w określeniach: rdza, czerwień, rozbijanie, rany krwawiące, sieci krzaczaste. Tragedię
nadchodzącej wojny zapowiada już pewien niepokój i wyłamanie się z konwencji poprzedniego
obrazu: zakłucie się w palec wchodziło co prawda jeszcze w dozwolony zakres fantazji
sielankopisarskiej, ale tu mamy wyrazną drzazgę, mianowicie cierń ostry , który narusza spokój
arkadyjskiej wizji. Pózniejsze przeprowadzenie waloru: kropla krwi , w antywalor: kropla
rdzy , precyzuje sytuację zagrożenia i równocześnie jest wstępem do następnej elipsy: czerwień
[ Pobierz całość w formacie PDF ]